Ne. Daytoy sa ketdi ti maysa nga contribusion ko ti gramatika ilocana. Nabasak namin 'diay diksionario ni apo Rubino tay usar kano ti ligature nga "a" ken "nga". Ngem, aguray, umuna ti nasken nga umuna. Ania ngarud ti ilocano ti "ligature"?. Ket "ligadura" a ta kasta ngarud ti "borrowing rules"* ti lengguahe tayo. Ngem nasken kadi nga mangbulod tayo no adda met bukod tayo? Ti pinagkonak ket saan. (ngem addanto pay maibagak maipanggep ti daytoy dita baba). Simrekak ngarud ti uneg/realm iti "meaning", ket daytoy ti ibagbaga ti Merriam-Webster online:
(madi met maiplastar ditoy)
Ala ngarud, awan sabali nga kayat na sawen no ket di "pangsilpon" wenno panilpon.
Ngem, ala man ngarud, ti pinagkonak mabalin met nga buloden ti "ligadura" as an option/on optional basis.
Ta apay? since most educated ilocanos speak english, then it is easy for them to remember spanish-root words with english cognates.
Dakkel ti implikasionna daytoy ti panakapabaknang ti pagsasao tayo. Uray napukawen ti espaniol ti Filipinas, adda met pay laeng english -spanish cognates gapu ta dua ti orihen ti pagsasao nga inggles, Sahon (Saxon) ken Latin. Nalatak ngarud nga addu ti enterseksion ti espaniol ken inggles ta ti espaniol ket naipadron met ti Latin.
Ngem apay nga espaniol ti pangipadronan? Apay saan a mabalin nga English latta koman?
ligatyur vs. ligadura, Kompyuter vs. komputadora kas koma...
Adu ti rason no apay nga espaniol si nasisiaat nga padron, ti pinagkonak.
Umuna, naidaraan tayo ti espaniol, mas natural ti dila tayo ti espaniol kumpara ti inggles ta ponetika nga lengguahe ti espaniol a kas met dagiti lengguahe ti Filipinas. Adda tradision ti lexiko tayo nga mangbulod manipud espaniol.
Maikadua, hispaniko ti dakkel nga parte ti identidad tayo. dakkel ti panagpareho ti kultura tayo kadagiti kultura ti America del Sur/Amerika Latina kas ti mexico, peru, colombia, guatemala, nicaragua ken daddumapay a nasnasion nga nakolonisar ti Espania.
Maikatlo, (political commitment daytoy). Ittattan ta ammo tayon ti dawel ti imperialismo ti tagalog, we must try our very best to coin/adopt new words as different as possible from Tagalog. This is the only way we can rid/clean ourselves from the Tagalog poison in our language.
Ne, adu gayam ti sanga daytoy tema nga ligature/ligadura/panilpon. Agsubli tayo ngarud diay poon.
Ti kuna ni Mr. Rubino, use" nga" before vowels, "a" before consonants. But, he adds, in spoken ilocano, "nga" may be used in either cases.
Ti pinagkonak, nagbiddut ni Apo Rubino. No mabalin nga usaren ti "nga" either before consonants and vowels in spoken ilocano, then mabalin met ngarud a nga isurat! di kadi nga ti padron ti surat ket ti balikas/sao? Therefore, to avoid confusing learners of the language, lets just state what really is the actual usage in spoken speeach, and, of course, follow it in written form.
"Nga" is universal , that is, whether before vowels or consonants. At least this is my natural usage as a native speaker.
For "a", husto ni apo Rubino. "a" may be used before consonants and only before consonants. It is not and never used before vowels.
(ngem ditoy kurkur-itek, despensarenyo ah ta agprakpraktisak pay laeng nga agsurat.)
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
10 comments:
Naimbag nga aldawmo kabasat. Nakitak daytoy blogmo bayat iti panagbasak iti blog ni Manong Joel ket nainteresadoak met a luttan.
Kayatko laeng koma ti agkomento kadaytoy kabarruan nga inka imposte.
Ti sinurat ni Apo Rubino ket isu ti sursuruten dagiti amin a mannurat ita. Daytoy ti kasla pinaka guideline iti amin. ti "A" ket gagangay a sarunnuenna ti consonat ket ti "NGA" ket vowel met.
Agyamannak la unay.
salamat man kabsat toy komentariom ah tan di to ket sayang la tay taltalimitim ko ditoyen no awan met makabasa.
Ti pinagkunak, ngem saan ko la ipappapilit ketdi a, kas native-speaker, ket addu kami met ang mangus-usar ti a wenno nga before consonants during conservations. Uray siguro diay la union, nueva ecija, (ditoyak pangasinan), ket a wenno nga ket ti mangeg kadakuada. Ania kad ti base di amin nga gramatika ti aniaman a lengguahe? di met "actual usage" by native speakers? Isunga, ti konak met, mabilin tay ngarud nga aturen ni Mr. Rubino. Basbassit pay ketdi a ti trabaho ni apo editor no la ket akseptaren na daytoy.
kablaaw kenka kabsat.
Well, singka-adduan kadagiti agsasao kadatayo ket kasta nga agpayso ngem no utuben ket maatur tay daytoy maysa a biddut ket kuna tayo aggpayso gayam. Uray kaniak idi diak pay agsursurat ket kasta ti us-usarek ta isu garud ti nainsigudan ken nainmulagatan a pagsasao. Maysa kadagiti kunak a mentorko iti Iluco Grammar ket ni Manong Joel. Makunak met a maysa a balligi daytoy ta iti agdama ket us-usarekon ti pudno a grammar.
Wen dagiti Filipino ket kunkunada a numero uno iti Asia iti pagsasao nga English. Ngem no kitan tayo ken akseptaren tayo adu kadatayo iti grammatically wrong.
Kapanunutak met laeng ketdi daytoy kabsat.
Wen gayam mabalin kadi nga i-linkko daytoy blogmo idiay blogko.
wen jfi, i link mo latta. agyamanak ketdi a.
ti maysa nga temak ditoy ket ti panagkaykaysa dagiti amin a mannurat nga ilokano para ti panakasalaknib ken panangwarwar ti iluko. Matay ti lengguahe no saan nga "proactive" dagiti institusion kas iti iskuelaan ken gobierno nga mangusar ti iluko.
Sumagmamanonto laengen dagiti agbalin a mannunrat no saan tay nga isugod dagiti ub-ubbing nga agbasa ti iluko. Kasta ti napasamak keniak.
Nasakit man nga akseptaren ngem kasta iti pudno. Gapu kadagiti idadateng ti text iti selpon, internet,TV kdpy ket lallalon a bumasbassit dagiti ubbing nga interesado iti pagsasao nga Iluco. Maysa pay ketdi toy anakko a ti nakaimulagatanna a pagsasao ket tagalogen.
Dagiti ubbing ita ken kasla awan ti ayatda nga agbasa kadagiti iluco a babasaen. Korni kunada pay ketdi.
Ngem sapay ta dinto dumteng koma dayta kabsat ta amangan no panid to laengen dagiti libro ti mangibagbaga nga adda met iluco language idi.
Gapu ti adun a tawen nga indoktrinasion dagiti agtuturay maipangep ti pannurutan iti lengguahe nasional, ti ammo dagiti agtutubo ita ket "korni" dagiti amin a pagsasao no di Tagalog. haan la nga dagiti annak mo ti kasta. Nasakit nga agpayso daytoy nakaypapanan ti English-Tagalog (Filipino) only policy dagiti eskuelaan.
No intay isipen, nakorkorni pay a t Tagalog ngem Ilokano! Adda pay ketdi hipotesis ko a nga mas abante ti Ilokano ngem Tagalog idi ugma kas maimatangan iti komplikasyon ti
estruktura ti gramatika no ikumpara dagitoy dua.
Pawanen ngaruden nga mangbukel tayo ti maysa nga organisyon para dagiti
sumaganad nga obhetibo:
1. panangisuro ti iluko idiay is-iskuelaaan idiay Kailukuan.
2. Panangi-opisial ti Iluko kas lengguahe ti gobierno sadiay met laengen kailukuan.
no kayat ti Gumil nga taripatuen dagitoy, awan dakes na, kas pangirugrugian.
Ngem adu met siguro si saan a mannurat ngem kayatda met ti sumoporta para iti daytoy nga obhetibo, isunga ti di agbayag, bumukod ton siguro daytoy nga organisasyon para ti pagsasao nga iluko.
Makaikaisa tayo kadagiti kakabsat tayo nga Cebuano, Ilongo, Waray , Pangasinan, Ibanag, kdmpy tapno nadagdagsen ti pressure wenno puersa tayo.
Kabsat ania gayam ti naganmo? Siak gayam ni Jake Ilac a taga Cagayan.
Daytoy ti iruprupir iti singka-adduan ngem kasla ketdi di ipangpangag ti gobierno ta lallalo ketdi a kasla ketdi mailupit-lupit ti pagsasao tayo. Wen agpayso a haan laeng a ti Iluco ti agpaspasar kadaytoy ta uray met ti Pilipino. "Language vandalism" kas makunak. Ti insangpet ti text messaging ket grabe saan laeng nga iti iluco. Adda kadi met pagsasao nga short cut ket no dadduma aglaok ti tagalog, ingles ken iluco.
Diak ammo no serioso ti Komisyon sa Wikang Filipino iti programada a pangtalinaed wenno pangpreserbada iti regional language. Ta kasla man ketdi aktiboda laeng no bulan ti pagsasao.
Bisitaem man ketdi kabsat ti websiteda. "wika.pbwiki.com"...
Umayakto tumulong no adda mabuangay nga organisasyon a kas kunam. "Iluco Language Preservation".
No am-ammom ni Apo Ariel Agcaoili ket makunak matulunganna tayo kadaytoy.
Emailnak man ketdi kabsat no adda panawenmo: jake.ilac@gmail.com
Naimbag nga aldaw mo.
Hi Jake, Siak ni Raymundo P. Addun. no madlaw mo ta apelyidok, adda met darak nga taga-Cagay-an ta diay amak ket Ibanag a taga Tuguegarao. Taga Pangasinan met ti inak. Ilocano ti saritak ta idiay Pangasinan ti nakayyanakak ken dimmakkelak. Makatarusak ti ibanag ngem diak makasao. No agbakbaskasyonak diay Tuguegarao, isu langeng nga kasla maiyao-awis ti dilak nga agi-banag met. :).
Gayyem ko ni Joel M. ta agka dorm kami diay UP. Nagluko pay ketdi tay sal-it a ta nangsurat ketdin ti sarita maipangagep di kabibiagmi diay dorm ket naipablaak diay Bannawag. kasla pakpakatawa diay sarita. Pareho kami pay ti politika ti lengguahe. adu ti nararagsak nga kanitomi idi adda kami pay idiay UP. makapailiw no malagep ko tay luto na nga papaitan nga kalding. :) addaak ngamin ditoy Espania itatta ta napagasatanak a kas eskolar para iti Master in translation studies.
Nabayagdatayon a posposiposen dagiti agtuturay ken nakatugaw dita
Komisyon ng Wikang Filipino ken Departmento ng Panitikang Filipino dita UP. Lip-service laeng ti in-inted da para kadagiti pagsasao tayo a di Tagalog. Ta ti kaagpaysuanna, homohenisasyon (homogenization) wenno maysa laeng ti lenggauhe tayo amin a Filipino. Ket dayta ti Tagalog. Ti kayatda ma-develop ti Tagalog ngem saan dagiti sabali pay a lengguahe ti Filipinas. saan a sostenible (sustainable) tay Programada para ti pagsasao nga di tagalog a ta kas kunam, Linggo ng Wika laeng met nga maaramid.
Isunga naskenen a pugsatentayo daytoy a panglukluko kadatayo.
Nasiaat no maiwaras daytoy idea nga orgaisasion kadagiti mannunrat ken amin nga ilokano nga mangisaksakit ti pagsasaoda.
tumulongak met para iti daytoy uray awanank pay dita Filipinas.
kablaaw.
nagmayat ket ti saritaanyon maipapan iti lengguhetayo, kakabsat. nabayag la a mapagdidiskusionan dagitoyen a bambanag ngem agingga ita awan pay ti natinong dagiti adu a nagdidiskusion maipapan iti no ania ti masurot nga ispeling, grammar, kdpy. ngem ti ketdi importante iti amin ket uray man no agduduma dagiti ispeling ken gramar ngab usaren ket basta agtalinaed ken mapadur-as latta ti panagsao ken panagsurat iti iloko tapno saan nga abaken ti tagalog.
patgek nga rva,
wen, ti ortograpia ket secondary la a problema tayo. ti nangnangruna a nasken a conprontaren tayo ket ti onslaught ti Tagalog. ti pinagkunak nalaka la a masolbar ti problema tayo ti grammar ken espiling. Ngem ti nasken a sanguen tayo nga "urgent" ket ti imperialismo ti Tagalog.
Inton Nakem conference, agpapatang kayon to koma ta awan pay dita filipinas. Ni apo ariel agcaoili ti ehe (axis) tayo.
Post a Comment